ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΚΑΝΟΥΝ ΕΥΔΙΑΘΕΤΟΥΣ

Γνωρίστε λοιπόν ποιες τροφές φτιάχνουν τη διάθεση και επιλέξτε τις κατάλληλες για κάθε περίσταση.

Πολλές πρόσφατες έρευνες έχουν τεκμηριώσει ότι η ψυχική διάθεση επηρεάζεται άμεσα από τον τρόπο διατροφής.

Παρότι οι μηχανισμοί μέσω των οποίων η διατροφή επιδρά ευεργετικά στη συναισθηματική κατάσταση δεν είναι πλήρως κατανοητοί, οι ερευνητές έχουν επισημάνει αρκετές τροφές που επηρεάζουν θετικά τους νευροδιαβιβαστές, τις ορμόνες δράσης-αντίδρασης και τα απιοειδή πεπτίδια.

Όπως εξηγούν, οι ενδογενώς παραγόμενες ουσίες που επηρεάζουν ευνοϊκά τη διάθεση είναι κυρίως η σεροτονίνη, οι κατεχολαμίνες (ντοπαμίνη, αδρεναλίνη, νορ-αδρεναλίνη) και οι ενδορφίνες. Ένα ιδιαίτερο κομμάτι στο βιοχημικό παζλ των συναισθημάτων μας είναι επίσης οι διάμεσοι μεσολαβητές, ρυθμιστικές ουσίες υπεύθυνες για την επικοινωνία ανάμεσα στα κύτταρα του εγκεφάλου και του πεπτικού συστήματος.

Έχουμε και δεύτερο εγκέφαλο!
Εδώ και χρόνια έχει διατυπωθεί η θεωρία ότι στο ευρύτερο πεπτικό μας σύστημα υπάρχει ένας τρόπο τινά «δεύτερος εγκέφαλος». Ο «πεπτικός εγκέφαλος» παράγει άφθονη σεροτονίνη και περίπου σαράντα ακόμα νευροδιαβιβαστές και μεσολαβητές, μέσω των οποίων τα διάφορα μέρη του επικοινωνούν μεταξύ τους αλλά και με τον κρανιακό εγκέφαλο.

Εκτός από την ίδια χημική γλώσσα, τα κύτταρα και των δύο εγκεφάλων μας είναι οργανωμένα με παρόμοιο λειτουργικό τρόπο, δουλεύουν δηλαδή με μια σειρά ολοκληρωμένων νευρικών κυκλωμάτων, είναι σε θέση να καταγράφουν διαφορετικές καταστάσεις και να αντιδρούν αυτόνομα. Έτσι, αρκετοί ειδικοί πιστεύουν πλέον ότι η «τράπεζα» των χημικών ουσιών που επηρεάζουν τα συναισθήματα και κατ’ επέκταση τη ψυχική διάθεση και την ευτυχία μας, ναι μεν εδράζεται στον κρανιακό μας εγκέφαλο αλλά έχει και… «παράρτημα» μέσα στην κοιλιά μας. Επομένως, πρέπει να φροντίζουμε να διατηρούμε σε άριστη λειτουργική κατάσταση και τα δύο.

Οι τροφές που φτιάχνουν τη διάθεση

Ποιες τροφές φτιάχνουν τη διάθεση, πόσο συχνά πρέπει να τις καταναλώνουμε και τι είναι απαραίτητο να προσέχουμε;

Καρύδια: καθημερινή κατανάλωση

Τα καρύδια αποτελούν μια από τις καλύτερες πηγές αμινοξέων, ωφέλιμων λιπαρών, υδατανθράκων αργής καύσης, βιταμινών Β, μαγνησίου και αντιοξειδωτικών. Διατηρούν σταθερότερα τα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα, βελτιώνουν την κυκλοφορία, επιταχύνουν τη μεταφορά των νευροδιαβιβαστών, ενώ συγχρόνως ενισχύουν το ενεργειακό δυναμικό του μεταβολισμού.

Συμβουλή: Τρώτε 2-3 καρύδια καθημερινά. Καταναλώστε τα καρύδια μαζί με φρούτα για να προσλάβετε επιπλέον βιταμίνη, αλλά και για να αυξήσετε τη βιοδιαθεσιμότητα των φυτοθρεπτικών τους.

Καφές: με μέτρο και προσοχή

Σε μικρές δόσεις, όχι παραπάνω από 2 φλιτζάνια ημερησίως, ενεργοποιεί το κεντρικό νευρικό σύστημα, ξυπνάει τον οργανισμό και προκαλεί ευεξία. Αντίθετα, η υπερβολική κατανάλωση δημιουργεί υπερδιέγερση του νευρικού συστήματος, εκνευρισμό και συχνά εριστική διάθεση και υπογλυκαιμία, με αποτέλεσμα την πτώση των επιπέδων ενέργειας.

Αν πίνετε πολλούς καφέδες αντικαταστήστε σταδιακά ένα μέρος τους με τσάι ή άλλα φυτικά ροφήματα μικρότερης περιεκτικότητας σε καφεΐνη. Μην πίνετε καφέδες μετά το απόγευμα διότι η καφεΐνη δρα αρνητικά στην ποιότητα του ύπνου.

Κρέας άπαχο: απολύτως απαραίτητο

Τρώγοντας το ψαχνό γαλοπούλας, κοτόπουλου, μοσχαριού ή χοιρινού προσλαμβάνουμε πλήρεις πρωτεΐνες, σίδηρο και βιταμίνες Β, συστατικά απαραίτητα για το νευρικό σύστημα. Ακόμα η χοληστερόλη, εφόσον διατηρείται σε φυσιολογική στάθμη στο αίμα, βοηθάει στην προστασία των κυτταρικών μεμβρανών και στην παραγωγή ορμονών, ενώ τα αμινοξέα διεγείρουν την παραγωγή ντοπαμίνης και νορ-αδρεναλίνης, που με τη σειρά τους αυξάνουν την ετοιμότητα και την ενεργητικότητα.

Συμβουλή: Καταναλώστε 2 φορές εβδομαδιαίως πουλερικά χωρίς την πέτσα και άλλη μία άπαχο κόκκινο κρέας. Ως τρόπος μαγειρέματος προτείνεται το βράσιμο, ενώ η ποσότητα της μερίδας δεν θα πρέπει να ξεπερνά το μέγεθος της παλάμης σας.

Λιπαρά ψάρια: περισσότερα και πιο συχνά

Μια διατροφή πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα προερχόμενα από τα ψάρια, συνεισφέρει στη βελτίωση του ψυχισμού και της πνευματικής ενέργειας, αλλά και στην ελάττωση του κινδύνου για εμφάνιση κατάθλιψης. Επιπλέον τα ψάρια περιέχουν ψευδάργυρο ο οποίος είναι απαραίτητος για δεκάδες βιοχημικές αντιδράσεις του οργανισμού, ενώ οι πρωτεΐνες τους είναι πιο εύπεπτες από ό,τι των κρεάτων και επιδρούν θετικότερα στα επίπεδα μελανοκορτίνης, ευνοώντας έτσι την καλή διάθεση.

Συμβουλή: Τρώτε τουλάχιστον 2-3 μερίδες λιπαρών ψαριών εβδομαδιαίως, κυρίως βραστά και όχι τηγανιτά. Εάν νιώθετε έλλειψη ενέργειας, αποφύγετε τα άλλα θαλασσινά (μαλάκια, οστρακοειδή), ιδιαίτερα δε αυτά που χρειάζονται περισσότερο χρόνο πέψης (π.χ. χταπόδια και σουπιές).

Μπανάνα: μία την ημέρα κάνει τη θλίψη πέρα

Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί ως βασικό καύσιμο τη γλυκόζη, σάκχαρο που περιέχεται στην μπανάνα σε πολύ υψηλότερο ποσοστό από άλλα φρούτα. Επομένως, η μπανάνα αποτελεί ένα θαυμάσιο τονωτικό για την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου. Επιπλέον, επειδή συμβάλλει στην καλή λειτουργία του εντέρου και στη μεγαλύτερη βιοδιαθεσιμότητα της τρυπτοφάνης, διατηρεί ανεβασμένα για περισσότερη ώρα τα επίπεδα σεροτονίνης.

Συμβουλή: Η μπανάνα δεν πρέπει να συνδυάζεται με άλλα φρούτα ή να τρώγεται με γεμάτο στομάχι, π.χ. μετά από γεύμα. Εάν όμως δεν χρειάζεστε άμεση ενεργειακή τόνωση, είναι προτιμότερο να την καταναλώνετε μαζί με λίγους ξηρούς καρπούς ή σπόρους, προτιμότερο με καρύδια, αμύγδαλα ή ηλιόσπορους, γιατί έτσι μειώνετε το γλυκαιμικό της δείκτη και τα σάκχαρά της απορροφώνται πιο αργά.

Όσπρια: στην πρώτη γραμμή της διατροφής

Οι πρωτεΐνες των οσπρίων παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ψυχικής ισορροπίας, γιατί ανεβάζουν τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο και στο πεπτικό σύστημα. Επιπλέον, οι φυτικές τους ίνες βοηθούν το έντερο να λειτουργεί καλύτερα, ενισχύοντας έτσι την παραγωγή και άλλων νευροδιαβιβαστών, ενώ συμβάλλουν επίσης στη σταθεροποίηση των επιπέδων του σακχάρου, αποτρέποντας έτσι τις απότομες μεταπτώσεις ενέργειας.

Συμβουλή: Τρώτε 1 μικρή μερίδα οσπρίων κάθε δεύτερη ημέρα ή μια κανονική τουλάχιστον 2 φορές εβδομαδιαίως. Για παράδειγμα, προσθέστε φασόλια στις σαλάτες λαχανικών και φακές στο ρύζι ή στα ζυμαρικά ή φτιάξτε ρεβίθια με ταχίνι (χούμους). Δοκιμάστε επίσης κάποιο προϊόν σόγιας ως κύριο μεσημεριανό πιάτο αντικαθιστώντας το κρέας.

Πιπεριές και πιπερόριζα: σχεδόν σε κάθε γεύμα

Τόσο οι πιπεριές (όλων των χρωμάτων) όσο και η πιπερόριζα (τζίντζερ) είναι ισχυρά αντικαταθλιπτικά και βελτιωτικά της διάθεσης. Ο μηχανισμός δράσης τους σχετίζεται με την ιδιότητά τους να ανεβάζουν τη σωματική θερμοκρασία και να βελτιώνουν την κυκλοφορία του αίματος. Οι πιπεριές ευνοούν επίσης την ευδιαθεσία αυξάνοντας τα επίπεδα της βιταμίνης στο αίμα, κατάσταση που επηρεάζει την παραγωγή σεροτονίνης και κατεχολαμινών.

Συμβουλή: Προσθέστε καθημερινά τριμμένη πιπερόριζα στα φαγητά και πιπεριές διαφορετικών χρωμάτων στις σαλάτες λαχανικών.

Σοκολάτα: αραιή κατανάλωση, σε πολύ μικρές ποσότητες

Την αποκαλούν «γλυκό της παρηγοριάς» γιατί αμβλύνει την καταθλιπτική διάθεση. Η σοκολάτα έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε ουσίες που βελτιώνουν τα επίπεδα φαινυλαιθυλαμίνης, τρυπτοφάνη που αυξάνει τα επίπεδα σεροτονίνης και επίσης σε καφεΐνη, σελήνιο, μαγνήσιο και φλαβονοειδή που προκαλούν τόνωση και ενισχύουν με τον τρόπο τους την καλή διάθεση. Ωστόσο, η συχνή ή σε μεγάλες ποσότητες κατανάλωσή της μπορεί να έχει ως συνέπεια τη δημιουργία τροφοεξάρτησης.

Συμβουλή: Μην καταναλώνετε περισσότερα από 20-25 γραμμάρια σοκολάτας τη φορά, κι αυτό όχι περισσότερες από 1-2 φορές εβδομαδιαίως. Προτιμήστε τις σοκολάτες που περιέχουν περισσότερη κακαόμαζα και λιγότερο γάλα και ζάχαρη, αποφύγετε όσες έχουν περισσότερο βούτυρο κακάο. Ιδιαίτερα καλή επιλογή είναι η πικρή σοκολάτα («μαύρη») με περιεκτικότητα σε κακάο πάνω από 65%.

Από το «πρόβλημα» στη λύση
Επιλέγοντας τα σωστά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας, μπορείτε να ρυθμίσετε τη ψυχική σας διάθεση και να υποστηρίξετε τις επιθυμίες σας…

Θέλω: ενέργεια!
Εάν αισθάνεστε πεσμένες και χρειάζεστε ενέργεια και εγρήγορση, προτιμήστε εύπεπτες τροφές που περιέχουν περισσότερες πρωτεΐνες. Να έχετε όμως υπόψη σας πως γενικά οι πρωτεΐνες κουράζουν τον οργανισμό, γιατί χρειάζονται περισσότερο χρόνο πέψης. Επομένως, φροντίστε οι πρωτεϊνούχες τροφές να είναι άπαχες (π.χ. φιλέτο μοσχαριού, ψαχνό γαλοπούλας, στήθος κοτόπουλου, χοιρινό ψαρονέφρι, ασπράδια αβγών, τόνος σε κονσέρβα νερού, πέρκα, φασόλια άσπρα), να μην χρησιμοποιείτε πρόσθετα λιπαρά (π.χ. βούτυρο) και βαριά μπαχαρικά ή σάλτσες στην παρασκευή τους, να τις τρώτε πάντα σε μικρές ποσότητες και να μην πίνετε νερό αμέσως μετά το φαγητό.

Αποφύγετε το αλκοόλ γιατί δημιουργεί την ψευδαίσθηση ενέργειας, ενώ στην ουσία απορυθμίζει τον οργανισμό και κατακρημνίζει την ενεργητικότητα.

Θέλω: να ανεβεί η διάθεσή μου!
Αν αισθάνεστε συχνά κακή διάθεση και ότι δεν θέλετε να κάνετε τίποτα, μπορεί να είστε αφυδατωμένες και να σας λείπει απλώς το νερό. Το νερό πρέπει να είναι το κυρίαρχο στοιχείο στη διατροφή σας και να το πίνετε καθημερινά σε μεγάλες ποσότητες. Εάν πίνετε αρκετό νερό αλλά νιώθετε κατάπτωση και συγχρόνως σας κυριεύουν αισθήματα θλίψης, καταναλώστε γεύματα πλούσια σε ω-3 λιπαρά, ινώδεις υδατάνθρακες, βιταμίνες C και Β, ψευδάργυρο και μαγνήσιο. Κάποιο λιπαρό ψάρι (π.χ. σκουμπρί, σολομός, ρέγκα, σαρδέλες) ή αβγά με τον κρόκο και χόρτα ή πράσινα φυλλώδη λαχανικά στον ατμό περιχυμένα με ωμό λινέλαιο ή λιναρόσπορους είναι ιδανικά για κυρίως γεύματα. Φρούτα, φρέσκοι χυμοί, σπόροι και ξηροί καρποί ενισχύουν την ευδιαθεσία σας όταν τα καταναλώνετε ως πρωινό γεύμα ή ως ενδιάμεσα σνακ.

Αποφύγετε γλυκά, παγωτά, αναψυκτικά, σοκολάτες και οτιδήποτε άλλο περιέχει ζάχαρη, διότι θα σας προσφέρουν μόνο προσωρινή ανακούφιση, ενώ στη συνέχεια θα επιδεινώσουν σημαντικά το πρόβλημα. Τηγανητά, τσιγαριστά και γενικά τρόφιμα «ταλαιπωρημένα» από καμένα λίπη σάς καθιστούν πιο ευάλωτες στην πρόκληση αισθημάτων κατάθλιψης, διότι μεταβάλλουν την αναλογία ω-3/ω-6 λιπαρών. Η χρήση αλκοόλ ευθύνεται επίσης για πολλά καταθλιπτικά επεισόδια, οπότε καλύτερα να απέχετε εντελώς και από αυτό.

Θέλω: χαλάρωση!
Εάν επιθυμείτε να χαλαρώσετε, απολαύστε σε ήρεμη ατμόσφαιρα τροφές πλούσιες σε βραδυφλεγείς υδατάνθρακες αλλά φτωχές σε λιπαρά και πρωτεΐνες. Ζυμαρικά ολικής άλεσης, νιφάδες βρώμης, γλυκοπατάτες ή αναποφλοίωτο ρύζι είναι οι καλύτερες επιλογές για μεσημεριανό ή βραδινό γεύμα, ειδικά εάν τους προσθέσετε λίγα μπαχαρικά με ήπιο άρωμα ή βασιλικό. Για να νιώθετε χαλάρωση και ηρεμία όλη την ημέρα, καταναλώστε επίσης στο πρωινό γεύμα μούσλι ή άλλα δημητριακά προγεύματος και στα ενδιάμεσα σνακ φρούτα γλυκιάς γεύσης και άπαχο γάλα, γιαούρτι ή φυτικά υποκατάστατά τους.

Τα γλυκά φρούτα (π.χ. μήλο, μπανάνα, ξερά δαμάσκηνα, σταφίδες, παπάγια) ερεθίζουν τους γευστικούς κάλυκες και με τον τρόπο αυτό ενεργοποιούν την παραγωγή ενδορφινών, ουσιών που δρουν ως φυσικά κατευναστικά. Στα φρέσκα φρούτα βάλτε και λίγη κανέλα, η οποία έχει ευφραντικές ιδιότητες. Εάν η αδυναμία χαλάρωσης οφείλεται σε υπερβολική νευρικότητα, εντάξτε στη διατροφή σας τραγανά τρόφιμα που χρειάζονται αρκετό μάσημα, όπως ολόκληρα ωμά καρότα, σπιτικό ποπκόρν και αποξηραμένα τσιπς μπανάνας, ή σπόρους που χρειάζονται ξεφλούδισμα με τα δόντια (π.χ. ανάλατος πασατέμπος).

Μην καταναλώνετε καφεΐνη καθ’ οποιονδήποτε τρόπο (καφές, τσάι, ενεργειακά ποτά, αναψυκτικά τύπου κόλα, σοκολάτα, κ.ά.) διότι αναστέλλει τα σήματα χαλάρωσης που στέλνονται από τα νευρικά κύτταρα.

Θέλω: να κοιμηθώ ήρεμα!
Οι κλασικές συνταγές του ζεστού γάλατος πριν τον ύπνο και του κουάκερ με μπανάνα, άρωμα βανίλιας και άπαχο γάλα ως βραδινού γεύματος βοηθούν κυρίως τους άνδρες. Εάν όμως είστε γυναίκες στην κλιμακτήριο ή περίπου στην ηλικία της εμμηνόπαυσης, προτιμήστε ένα ελαφρύ βραδινό γεύμα με αρακά και πατάτες ή ρύζι και μανιτάρια ή ινδικές φακές με καλαμπόκι ή σκέτη κίτρινη σόγια. Οι συγκεκριμένοι συνδυασμοί παρέχουν στον οργανισμό φυτικά οιστρογόνα και επίσης απειροελάχιστες ποσότητες από βενζοδιαζεπίνες, ουσίες με ηρεμιστικές ιδιότητες που αναστέλλουν την υπερβολική διέγερση.

Στα πλαίσια ενός γενικά ισορροπημένου διαιτολογίου, η λελογισμένη περιστασιακή κατανάλωση συνδυασμών τροφίμων με σκοπό τον επηρεασμό της ψυχικής διάθεσης, μπορεί να επιφέρει θετικά αποτελέσματα χωρίς να δημιουργήσει προβλήματα. Αντίθετα, η πολύ συχνή, σε πολύ μεγάλες ποσότητες ή μονομερής κατανάλωσή τους, όχι μόνον δεν επιφέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα αλλά μπορεί μακροπρόθεσμα να αποτελέσει αίτιο ψυχικών μεταπτώσεων και διαταραχών της συμπεριφοράς.